DAĞLAR
ÜLKESİ DAĞISTAN ÇATIŞMASI
SÜMERYA ALPAN
Çankırı Karatekin Üniversitesi
Uluslararası İlişkiler Bölümü
Lisans Öğrencisi
GİRİŞ
Çatışma
günlük hayatta olabileceği gibi devletler arasında, etnik gruplarda, örgütler
arasında, uluslararası arenada, aktörler arasında olabilmektedir. Çatışma Dünya
sisteminde, uluslararası arenada kaçınılmazdır. Çatışma çözümü şiddetin
azaltılması, savaşların çıkmaması için gereklidir. Bu yazı da etnik gruplar
arasındaki çatışma ve diğer ülkelerin çatışması/savaşların başka devletlere
nasıl yansıdığı (Çeçen Savaşları'nın Dağıstan'ı etkilemesi) ve bir ülkenin
kendi demografik, ekonomik ve iç sorunlarının çatışmaya dönüşmesi ele
alınacaktır. Bütün bu çatışmaya yol açacak konuların neredeyse hepsi Kuzey
Kafkasya ülkesi ve eski Sovyet ülkesi olan ve 1991'de Sovyetlerin dağılmasından
sonra Cumhuriyet olan Dağıstan Cumhuriyeti'ndedir.
Çatışma Çözümü İkinci Dünya
Savaşı'ndan sonra barış çözümlemeleri için önemli bir yere sahip olmuştur.
Bu çalışmanın yazılma amacı
Dağıstan'da bireysel/psikolojik ve uluslararası düzeyde çatışmaya yol açacak
sorun mevcuttur. Bu sorunda Dağıstan'da yaşayan etnik gruplar arasında meydana
gelen dini, ideolojik, rüşvet, ekonomi, sınır, doğal kaynakların kullanımı gibi
sorunlar olmuştur.
İlk olarak çatışmanın tanımına ve
çatışma çözümü teorilerine, çatışma tarafları olan Dağıstan ve Dağıstan için
sorun teşkil eden etnik grupların tarihine ve Dağıstan içerisindeki yerine,
daha sonra da çatışmaya neden olan sorunlara değinilecektir. Son olarak da
sonuç kısmında Dağıstan Çatışması için çözüm mümkün mü? yoksa sorun hiç bir
zaman çözülemez mi? konusu ele alınacaktır.
ÇATIŞMA ÇÖZÜMÜ VE ÇATIŞMA ÇÖZÜMÜ
TEORİLERİ
Çatışma; iki veya daha fazla tarafın
arasında herhangi bir zıtlık veya direniş içeren etkileşime ya da birey, grup
veya örgüt gibi sosyal varlıklar içinde veya bu varlıklar arasında anlaşmazlık,
uyuşmazlık ve uyumsuzluk içeren etkileşimsel bir süreçtir.[1]
Çatışma analizi ve çözümünde en
önemli teori insan ihtiyaçları teorisidir. Bu teori Maslow'un insan ihtiyaçları
teorisinden yola çıkarak Avustralyalı diplomat ve bilim adamı John Burton
tarafından ortaya atılmıştır. Soğuk Savaş sonrası dönemde çatışma analizi ve
çözümü disiplini uluslararası ilişkiler bilim dalı içinde kendine daha fazla
yer bulmuştur. Bu dönemde kullanılan kavramlar etnik milliyetçilik, dini
istismar, çevresel sorunlar, kaynak kıtlığı, önleyici diplomasi, barış gücü,
insancıl müdahale ve küçük-devlet çatışması olmuştur.[2]
İnsan ihtiyaçları teorisi ise;
çatışma analizi ve çatışma çözümü disiplinin temel teorilerinden birisidir. Bu
teorinin en önemli özelliği, uluslararası çatışmaları bireysel seviyede analiz
etmesidir.[3]
Temel ihtiyaçlar tatmin
edilmediğinde ve engellenmesi durumunda bir çok çatışmaya neden olabilmektedir.
Dağıstan çatışmasında da bir çok Kafkasya çatışmasında olduğu gibi kimlik
ihtiyacı çatışmaya neden olmuştur. Kısaca; insanların ihtiyaçlarının tatmin
edilememesi ve engellenmesi özellikle etnik gruplar arasında çatışmaya neden
olmaktadır.
Özellikle 1990'lı yıllar Kafkasya'da
çatışma yılları demektir. Bunun en önemli sebebi ise; uluslararası sistemin iki
kutuplu sistemden tek kutuplu sisteme kaymasıdır.Bir etnik grubun mutlaka
ihtiyaçlarının bazıları tatmin edilememiştir, bu da çatışmaya neden olmuştur.
En önemli örneği ise Dağıstan denilebilir.
DAĞISTAN'DAKİ ETNİK GRUPLAR
DAĞISTAN
Rusya'nın Kafkaslara yönelik
sömürgecilik politikası yerli halkın başkaldırısına neden olmuştur. Kafkas
Müslümanları uzun müddet Çarlık yönetimine karşı mücadele etmiş, silahlı
ayaklanmalar Dağıstan, Çeçenistan, Azerbaycan ve Gürcistan'a yayılmıştır.[4]
1859 yılında Dağıstan Rusya İmparatorluğunun sınırları içinde bir vilayet
olarak tesis edilmiştir. 1877'de Rus-Türk Savaşı çıktığı anda Çeçenistan ve
Dağıstan'da büyük bir ayaklanma başlamıştır.[5]
1917 yılında Rusya İmparatorluğu'nun
dağıldığı sırada Kafkas halklarının özgürlük savaşı yeniden alevlenmiştir. 1917
yılında Dağıstan önce Kuzey Kafkasya Dağlıları İttifakı'na, sonra 1918 yılında
Dağlı Cumhuriyeti'ne dahil olmuştur. 13 Kasım 1920'de "Dağıstan Halklarının
Olağanüstü Kurultayı'nda Dağıstan'ın özerkliği ilan edilmiştir.[6]
Rusya'ya bağlı diğer özerk cumhuriyetler gibi Dağıstan'da
"cumhuriyet" statüsüne yükselmiş[7] ve
Rusya Federasyonu'na bağlı, özerk bir cumhuriyet olan Dağıstan; 20 Ocak 1921'de
SSCB'te bağlı olarak Dağıstan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adıyla
kurulmuş ve Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra,[8]
Rusya Federasyonu içinde
Dağıstan
Cumhuriyeti adını aldı.
Dağıstan, Büyük Kafkas Dağları'nın
kuzey yamacının en doğu ucundan 50.278 km² bir alanı kaplar.[9]
Doğusunda Hazar Denizi, kuzeyinde Kalmuk Özerk Cumhuriyeti, batı ve
kuzeybatısında Çeçenistan ve Kuzey Kafkasya, güneybatısında Gürcistan ve
güneyinde de Azerbaycan yer alır.[10] Nüfusu;
1 milyon 802 bin 188. Fakat nüfusunun çeşitli ırklardan oluşmaktadır.
Bunlar: %27'si Avarlar, %16'sı
Darginler, %13'ü Kumuklar, %11'i Lezgiler, %9'u
Ruslar, %5'i Laklar, %4'ü
Tabasaranlar, %4'ü Azeriler, %3'ü Çeçenler, %6'sı diğerleridir.[11]
Zengin bir mimari, tarihi ve kültürel
bir yapıya sahiptir. Dağıstan için "Dağlar Ülkesi" denilmektedir.
Bunun sebebi ise Kafkasya'nın dağlarının kıyısında bulunmasıdır.
Dağıstan'da bir çok etnik grup
vardır. Bu etkin gruplar nedeniyle Dağıstan'da çatışmalar çıkmıştır. Her etnik
grup ülkeyi sahiplenmeye çalıştığı için çatışmalar yaşanmaktadır. Dağıstan'da
yaşayan başlıca etnik gruplar; Kumuklar, Azerbaycanlılar, Lezgiler, Çeçenler,
Nogaylılardır.
KUMUKLAR
Kumuk,Kuzey Kafkasya`da bir Kıpçak
lehçesinde Türkçe konuşan topluluktur.[12]
Kumuklar Kuzey Kafkasya'da en kalabalık Türk boyudur. 1920 yılında Kumuk'un (
daha sonra adı Hasavyurt olmuştur), Dağıstan Cumhuriyeti'ne katılmasıyla
Kumuklar aynı idari yapı içinde yer almışlardır. Sovyet Birliği'nin dağılma
sürecine girmesiyle Kumuklar da kendi hakları uğruna mücadeleye başlamışlardır.
1980-1990'lı yıllarda Kumuk Halk Hareketi Tenglik (Eşitlik), Kumukların daha
önce yaşadıkları topraklarla ilgili haklarının iadesi konusunu gündeme
getirmiştir. Kumuk bölgesinin Dağıstan'dan ayrılması Tenglik'in hedeflerinden
birisidir. Kumuk Türkleri dil, tarih ve kültürlerinin yaşaması için büyük
mücadele vermektedir.[13]
Uzun yıllar boyunca adaletsiz toprak reformları uygulanmıştır. Bu reformlarla
Kumukların demografik yapısı tahrip edilmiştir.
Kumuklarla ilgili bir çok tez ortaya
atılmıştır, bu tezlerde Türk kimliği reddedilmeye çalışılmıştır. Kumukların bu
çalışmaları ve bu görüşleri Dağıstan içerisinde kargaşaya, ülke içerisinde
kaosa, çatışmaya neden olmuştur.
LEZGİLER
Lezgiler, Dağıstan`ın güneyinde ve Azerbaycan`ın
kuzeyinde yaşayan Kafkas halkıdır. Fakat çoğunluğu Dağıstan'ın güneyinde
yaşamaktadır. Konuştukları dil ise Lezgicedir. 1989'da SSCB Cumhuriyetlerinin
dağılarak Azerbaycan Cumhuriyetinin kurulmasıyla Dağıstan Cumhuriyeti, Rusya
Federasyonu'na bağlı olduğu için Lezgi
halkı, ikiye bölündü. İki cumhuriyet arasında ki sınır, aynı dili konuşan bu insanları
birbirinden ayırdı ve çeşitli sorunların doğmasına yol açtı. 1990`ların başında
Azerbaycan`daki Lezgi nüfusu; toprak ve bazı kültür sorunları sebebiyle,
merkezi yönetime karşı başkaldırmış, bu sorun daha sonra yatışmıştır.[14] Lezgiler
Dağıstan en eski yerli halkların biridir ve 1920 Kasım'da özerk Dağıstan
parçası haline gelmiştir.[15]
Lezgiler, 1965'ten beri birleşik ve
otonom bir Lezgistan'ın kurulmasını istemektedirler. 1990"da Dağıstan'da
yaşayan Lezgiler "Sadval" ve
1991'de Azerbaycan'da yaşayan Lezgiler "Samur" adlı hareketleri
başlattılar. Önceleri silahlı direniş yolunu seçmişler. Fakat yeterli halk desteğini
sağlayamadılar ve Çeçenistan örneği göz önünde tutarak tutularak 2000'li
yılların başından itibaren bağımsızlık isteğinden vazgeçtiler ve kültürel ve
sosyal haklar üzerinde yoğunlaştılar.[16]
AVARLAR
Dağıstan'da 1.000.000 Avar
yaşamaktadır. [17]
Dağıstan nüfusunun % 29.6`sıyla en yaygın etnik grubunu oluşturmaktadırlar. [18]
Dağıstan nüfusunun bir çoğunu Avarlara ait olduğu için etnik olarak sorunlara
neden olmuşlardır.
AZERBAYCANLILAR
Azerbaycanlılar; Dağıstan'da yaşayan
ve bölgenin en eski ve köklü haklarından biridir. Rus Çarlık rejiminin
Kafkasları işgalinden sonra uyguladığı politikalardan biri de Azerbaycan'ın
kuzey kısmındaki bu alanı ele geçirerek başka bir idari yapı içerisine
sokmaktı. Fakat Dağıstan idari anlamda bu dönemde oluşturulmuş bir kavramdır.[19]
Azerbaycanlıların bölgenin yapısı
üzerinde büyük etkisi vardır. 1926'da Azerbaycan Türkleri, Dağıstan'ın yerli
halkı olarak belirtilmiştir. 2002 sayımlarına göre Dağıstan'da yaşayan
Azerbaycanlıların nüfusu 111,656'dır.[20]
Dağıstan'ın güney kısmı Azerbaycan
devletlerinin bir parçası olmuştur. Dolayısıyla Azerbaycan'da hala çözülmemiş
sorun olan Dağlık Karabağ Çatışması'ndan Dağıstan'da etkilenmiştir.
Azerbaycan'ın Sorunlu Bölgesi Dağlık
Karabağ
Sovyetlerin dağılmasıyla Kafkaslarda
bölgesel çatışmalar tekrar etkisini göstermeye başladı. Bunlardan bir tanesi de
Dağlık Karabağ çatışmasıdır. Dağlık
Karabağ Azerbaycan toprakları içerisinde yer almaktadır. Fakat bu bölgede
çoğunlukla Ermeniler yaşamaktadır.
Dağlık Karabağ çatışması Azeriler ve
Ermeniler arasında olan bir çatışmadır. 1992'de Sovyetler dağıldıktan sonra
Dağlık Karabağ sorunu açık bir savaşa dönüştü. 1994'de Rusya'nın arabuluculuğu
ile ateşkes sağlanmıştır. Ateşkes ile, Dağlık Karabağ ve çevresi Ermenilerin
eline geçti. Azeri halkı bundan rahatsız oldu ve bölge savaşa doğru gitme
seyrinde oldu. Sorunun çözümü için AGİT ve BM çerçevesinde diplomatik
girişimlerde bulundu.Bu sorun Azerbaycan ve Ermenilerin iç ve dış politikasını
etkiledi. Sadece siyasi olarak değil halk da bu durumdan etkilendi. Gerek
Azerbaycan ve Ermenistan içinde yaşayan halk olsun gerekse diğer ülkelerde
yaşayan Azeri ve Emeni halk da etkilendi. Bundan Dağıstan'da etnik azınlık olan
Azeri halkı da Dağıstan'da tepkisini gösterdi.
NOGAYLAR
20.yüzyılın başlarından itibaren Rus
toplumunda baş gösteren siyasal ve sosyal olaylar Nogayları da etkilemiştir.
Kafkaslarda ki diğer halklar gibi Nogaylar bölgedeki ulusal örgütlenmeler
içinde yer almışlardır. Bölgede Sovyet hakimi olduktan sonra Kuzey
Kafkasya'daki birkaç özerk yapı ( Dağıstan, Çeçenistan) ortaya çıkmıştır.
Nogaylar 16 Kasım 1922'de bir kararname ile parçalanmış duruma düşürülmüştür.
Nogayların bir kısmı Dağıstan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti sınırları
içinde kalmışlardır.[21]
Sovyetler Birliği dağılma sürecine
girdiğinde Nogaylarda uluslarını kurtarma peşine düşmüşlerdir. Ayrıca
kendilerine karşı uygulanan parçalanma politikasının sonuçlarını ortadan
kaldırma talebinin dile getirmişlerdir. Dağıstan ve Çeçenistan'ın egemenlikleri
ilan edildikten sonra Nogayların federe birim oluşturma düşünceleri
ertelenmiştir. [22]
Günümüzde Nogayların toprak ve
temsil sorunları halen devam etmekte ve ulusal, kültürel talepleri
gerçekleşmemektedir.
ÇEÇENLER
Çeçenler Kafkasya’nın
kuzeydoğusunda, Sunja ve Argun ırmakları civarında yaşamakta olan yerli Kafkasya
halkıdır. Rusya Federasyonu’na bağlı bulunan Çeçenistan’ın yerli halkına
Çeçenler denilmektedir.Ülke de 1994-1996 yıllaır arasında savaşlar meydana gelmiş
ve büyük yıkımlara sebep olmuştur. Bu savaşlardan diğer ülkelerde etkilenmiş ve
onların iç sorunlarına sebep olmuştur.
Çeçen nüfusunun önemli bir kısmı Rusya Federasyonu’nun başka
bölgelerinde bilhassa Dağıstan ve Moskova’da yaşamaktadır. Dağıstan'da yaşayan
kısım ülkede etnik azınlığa ve kaosa doğru gitmiştir. Ayrıca Çeçen savaşları
Dağıstan'ı büyük bir şekilde etkilemiştir.
Çeçen Savaşları
Savaşların bölgesi Çeçenya, Dağıstan, İnguşyadır. Çeçen
komutan Şamil Basayev ile Ürdün asıllı yardımcısı Hattab'ın Dağıstan'da
başlattıkları bağımsızlık mücadelesinin, 1994-1996'daki gibi bir Çeçen-Rus savaşına
dönüşmesinden sonra Kafkasya yeniden ateş çemberi içerisine girmekte. Çeçen
yerleşim birimlerinin Rus uçak ve tanklarının hedefi olması yüzünden yüzlerce
masum insan ölürken binlercesi de yaşadıkları bölgeden girmek zorunda kalmış.
100 bin Dağıstan ve Çeçenin yerlerini terk etmek zorunda kalmışlardır.[23] Birinci Çeçen Savaşı, diğer adıyla Çeçenistan
Savaşı, Rusya Federasyonu ile İçkerya Çeçen Cumhuriyeti arasındaki, Aralık
1994'ten Ağustos 1996'ya kadar süren savaştır.[24]
I. Çeçen-Rus Savaşı, ;1994 yılının
Aralık ayında Rus askerlerinin Çeçenistan topraklarını işgal etmesiyle
başlamış 30 Ağustos 1996’da iki taraf
arasında imzalanan Hasavyurt Anlaşması’yla sona ermiştir.[25]
Anlaşmada Çeçenistan'ın bağımsızlığına dair bir ibare yoktur. 12 Mayıs 1997’de tekrar
barış anlaşması imzalandı. Rusya Ekim
1999’da, 12 Mayıs 1997’de imzalanan barış anlaşmasını ihlal ederek Çeçenistan’a
yeniden saldırdı.[26]
DAĞISTAN SORUNU
Kafkasya Dünya'nın en karmaşık
bölgesi denilebilecek bir coğrafyadır. Bölgede dil sayısı, inanılan dinler,
etnik yapı oldukça fazladır. Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla Kuzey
Kafkasya'daki birçok halk parçalanmış, kendi soydaşlarından ayrılmış ve uzaklaşmışlardır.
Bunun en belirgin örneği ise Dağıstan'dır. Oysa ki Sovyetler dağılana kadar
Dağıstan halkları birlik beraberlik içinde yaşamalarına rağmen Sovyetlerin
dağılmasıyla etnik çatışmalar meydana gelmiştir.
Dağıstan'daki çatışma
bireysel/psikolojik ve uluslararası düzeydedir. Bireysel/psikolojik düzeyde:
Bireylerarası çatışmalar incelenmektedir. Uluslararası düzeyde ise,
uluslararası aktörlerin yer aldığı çatışmalar incelenir. Dağıstan örneğinde
ise, Dağıstan'da yaşayan etnik grupların çatışması ve Kafkasya Bölgesi'nin
enerji kaynakları için uluslararası düzeye dönüşebilecek bir çatışma mevcuttur.
Dağıstan'daki bu etnik çatışma,
etnik kimliklerin mağduriyet psikolojisini şiddetlendirmiştir.[27]
Sovyetlerin dağılmasından sonra diğer milliyetlerde olduğu gibi Dağıstan'da da
milliyetçilik duygusu en üst seviyeye çıkmıştır. Dağıstan toplulukları, farklı
dil, ve kültür etrafında bütünleşme çalışmaları ve milliyetçilik duygularıyla
kendi benliklerini sahiplenmeye çalışmaktadırlar. Bu da Dağıstan'da
milliyetçilik hareketleri zaman ilerledikçe etnik çatışmalar için kaçınılmaz
olmuştur. Bu milliyetçi hareketlerin bir kısmı Rusya'dan ayrı bir Dağıstan
istemekte, bir kısmı ise, bağımsız bir etnik grup için mücadele vermektedir.
Milliyetçi hareketlere örnek vermek gerekirse; Avarların İmam Şamil Cephesi,
Darginlerin Tsadiş Hareketi, Kumukların Tenglik Hareketi, Lezginlerin Sadval
Hareketi, Lakların Tsubar Hareketi, Nogayların Birlik Hareketi, Rusların Rus Topluluğu
Cemiyeti.[28]
Birkaç etnik grubun olduğu bir
ülkede bile çatışma olurken, Dağıstan'da otuzdan fazla etnik grup vardır. Bunun
için çatışma kaçınılmaz olmaktadır. Bu etnik grupların birkaçı; Avarlar,
Darginler, Kumuklar, Lezgiler, Ruslar, Laklar, Tabasaranlar, Azeriler, Çeçenler...[29]
Dağıstan'daki etnik grupların en önemlisi Lezginler ve Azeriler arasında
yaşanmaktadır.[30]
Bunun sebepleri ise; Lezginlerin Azerbaycan ve Dağıstan'da yaşamaları ve
Azerbaycan-Dağıstan sınırına yakın Derbent Şehri'nin yerli halkının Azeriler ve
Terkemeler olmasıdır. 1990'ların başından beri ve orada yönetimde söz sahibi
olmuşlardır. Azerilerde bundan rahatsızlık duymuşlardır. Bu da Azeriler ve
Lezginler arasında neredeyse savaşa yol açacaktır.
Dağıstan dağlık bir ülke olduğu için
ekilebilir alanların azlığı ve etnik grupların fazla olmasından dolayı toprakların paylaşılması etnik
hareketlenmeyi kışkırtmakta ve etnik grupların siyasi özerklik talep etmelerine
sebep olmaktadır.
Dağıstan'ın güneyindeki dağlık
bölgede yaşayan halkların Sovyet döneminde ekonomik ve sosyal sebeplerle
Dağıstan'ın kuzeyindeki verimli ovalara göç ettirilmesi ovalarda yaşayan
Kumuklar'la dağlardan göç eden Avar, Dargı, Lezgiler arasında etnik problem ve
çatışmaların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Dağıstan'ın etnik farklılığından
dolayı göçler yaşanmıştır. Bu göçlerle toprakların gruplar arasında düzensiz
dağılımı sonucunda etnik problemlere neden olmuştur.[31]
Azerbaycan'ın kuzeyinde Kafkasya ve
Dağıstan'ın sınır olan bölgesinde de önemli oranda Dağıstanlı yaşamaktadır.
Sovyet döneminde Azerbaycan ile Dağıstan arasında çizilen sınır Dağıstanlı
etnik grupların Azerbaycan Cumhuriyeti sınırları içinde kalmalarına yol
açmıştır.[32]
Lezgiler Dağıstan'da fazla bir nüfus
oranına sahiptir. Ayrıca Dağıstan-Azerbaycan sınırında Azerbaycan topraklarında
da fazla nüfus oranı vardır. İki ayrı Cumhuriyette yaşayan Lezgiler kendi
aralarında örgütlenmeye başlamışlardır. Kendi geleneklerini, dinlerini,
örflerini, adetlerini, dillerini korumaya çalışmaktadırlar. Bunların amacı
Dağıstan ve Azerbaycan topraklarında yaşayan Lezgileri birleştirerek Büyük
Lezgi devletini kurmaktır. [33]
Daüıstan'da Ruslar etnik ve siyasi açıdan zayıf olduklar bir ülkedir.
Dağıstan'da Rus nüfusu azalmaya başlamıştır.
Dağıstan'daki
çatışmalar başka bir örnek de; çatışmanın kaçınılmaz olduğu enerji sorunudur.
Etnik gruplar arasında enerji kaynaklarının ve gücün dağılımı ve kullanılması
rekabete ve uyuşmazlığa yol açmaktadır. Dağıstan; Orta Asya ve Hazar'a uzanan
hattın üzerindedir. Rusya'nın Avrasya Birlikleri düşüncesi için önemli bir
noktadadır. Rusya, Azerbaycan ve Çeçenistan petrolleri konusunda sıkıntı
yaşamıştır. Bunun için Rusya Dağıstan petrol yataklarıyla yakından
ilgilenmektedir. Orta Asya hakimiyetini ele geçirmeye çalışan ABD ve NATO ülkelerinin
odak noktası olmuştur. Dağıstan enerji yataklarından ziyade geçit hatlarıyla
önemlidir.
Dağıstan dağlık bir ülke olduğu için
ekilebilir alanlar kısıtlıdır. Etnik gruplar ararsında bu da sorunlara yol
açmıştır. Toprak açısından sorunu Nogay halkı ve Kumuk halkı arasında
yaşanmıştır. Ekilebilir alanları kendilerine verilmesi konusunda çatışma
yaşamışlardır.
Toprak sorunun başka bir örneği ise;
1991'de Leninaul köyünde Çeçenler ve Avarlar arasında toprak sorunları meydana
gelmiştir.[34]
Dağlık Karabağ çatışmasında da
Rus-Azeri ilişkileri kriz boyutuna ulaştığında Lezgiler'i ayıran sınır sebebi
ile Lezgiler ile Azeriler arasında silahlı çatışmalar görülmüştür. Birinci
Çeçen Savaşı sırasında Aralık 1994'te sınır tamamen kapatılmıştır. 1996'da
imzalanan Hasavyurt Anlaşması'nın Çeçen çatışmasını sonlandırması Rusya Hükümeti'nin sınırları açması ile
sonuçlanmıştır.[35] Çeçen Savaşları 1994'de Dağıstan'a, Derbent'e
sıçramıştır.
Dağıstan'daki çatışmanın başka bir
nedeni ise; Çeçenistan'daki savaşın bu bölgeye yayılmasına yönelik çatışan
tarafların ortaya koydukları tutumdur. Bazı Dağıstanlı gençler dinsel temellere
dayanarak Ruslara karşı Çeçenistan'ın yanında yer alması dolayısıyla Dağıstan
Çeçen Savaşlarından etkilenmiştir. İkinci Çeçen Savaşı'nda da Dağıstan Çeçen
mültecilerinin kendi topraklarına girmesine izin vermemiştir. Bu da açıkça
gösteriyor ki Dağıstan Çeçen Savaşlarında gizli bir şekilde yer almış ve
Dağıstan'ı yakından etkilemiştir.
Kuzey Kafkasya'nın doğal olarak
Dağıstan'ın bir diğer sorunu da dine dayalı ayrımcılık ve şiddet sorunudur.
Dini yaşam insanların günlük sosyal yaşamlarının şekillenmesinde etkin bir
faktördür. Rüşvet ve yolsuzluk sorunları da ülkeyi sarmış durumda ve neredeyse
hiç bir işlem rüşvet olmadan yapılmamaktadır. Ayrıca ülkede terör ve organize
suç örgütleri büyük bir sorun haline dönüşmüştür. Bu da ekonomiyi
zayıflatmıştır.
1990'ların ortalarından itibaren
Dağıstan'da terör ve saldırı eylemleri yönetime meydan okumaktadır. Dağıstan,
Rusya'da terör eylemlerinin sen sık meydana geldiği bölgedir.[36]
SONUÇ
Dağıstan'daki belli sorunlarda;
toprak, etnik ve dinsel ayrımcılık, terör, yolsuzluk, kalkınma, enerji
kaynakları, etnik gruplar arasında milliyetçilik duygusu, ekili olanın
azlığından dolayı kaynak ihtiyacı, güç mücadelesidir. Bütün bu sorunlar
birbiriyle etkileşim halindedir ve birbirlerinden olumsuz etkilenmektedir. Bu
sorunlar için çözüm önerileri; Dağıstan'da çatışma önleme stratejileri
uygulanmalıdır. BM Çeçenistan'daki çatışmanın Dağıstan'a yayılmaması için
önleme politikaları gerçekleştirebilir. Dağıstan'daki etnik grupların istekleri
yerine getirilmedikçe çatışmaya yol açabilir. Çünkü her etnik yapı kendi
değerlerini sürdürmek istemektedir. Fakat Dağıstan'da çatışmayı önleme yöntemi
ile kazan-kazan politikası yürütülerek çatışma engellenebilir. Kazan-kazan
politikası; her iki tarafın istekleri doğrultusunda hareket etmek ve
ilişkilerin işbirliği içerisinde yürütülmesidir. Dağıstan enerji konusunda da
hem kaynak hem de geçit yolu için önemli konumdadır. Enerji güç demektir ve
etnik gruplar enerji kaynaklarına yakın olmanın peşindedirler. Çünkü kendi
benliklerini devam ettirme ve milliyetçi duyguları nedeniyle. ayrıca
Dağıstan'daki çok etnili yapı hem zenginlik demek hem de birçok konuda ülkeyi
hassas bir konuma sürüklemektedir. Ülkedeki istihdam, sosyal ve ekonomik durum,
terör, suç örgütleri ve benzeri sorunların çözümü Dağıstan'da etnik
gerginliklerin azalmasını sağlayabilecektir.
KAYNAKÇA
1)
Yrd.DoçDr. Özdemir , Ayşe, Çatışma Ve Stres Yönetimi-I, Anadolu Üniversitesi,
Eskişehir: 2012.
2)
Yrd.Doç.Dr. Özçelik , Sezai ve
Yrd.Doç.Dr. Yılmaz, Reha, Çatışma
Teorileri Işığında Gürcistan ve Karabağ Çatışmalarının Çözümlenmesi.
3)
Büyükakıncı , Erhan ve Bacanlı,
Eyüp, Sovyetler Birliği'nin Dağılmasından
Yirmi Yıl Sonra Rusya Federasyonu, Ankara: Grafiker, 2012.
4)
Yrd.Doç.Dr. Özçelik , Sezai, Kafkasya Çatışmaları Analizler ve Çözümler
, Çankırı, 2013.
5)
Erişim Tarihi: 20.11.2014,
http://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=358724
6)
Erişim Tarihi: 20.11.2014,
http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-guney-kafkasya-ulkeleriyle-iliskileri.tr.mfa
7)
Erişim Tarihi: 21.11.2014
http://kafkasya49.blogspot.com.tr/2012/01/dagstan-neresidir-nasl-bir-ulkedir.html
15
8)
Erişim Tarihi: 20.11.2014
http://www.davetci.com/d_ulke/dagistan_yazi_harita.htm
9)
Erişim Tarihi: 19.11.2014,
http://www.turkcebilgi.com/kumuk
10) Erişim Tarihi: 19.11.2014,
http://www.turkcebilgi.com/lezgiler
11) Erişim
Tarihi: 19.11.2014,
http://lezgiyar.blogcu.com/lezgiler-hakkinda-genel-bilgiler/9769683
12) Erişim Tarihi: 19.11.2014,
http://www.filozof.net/Turkce/nedir-ne-demek/14790-lezgiler-kimdir-kimlerdir-tarihi-dini-kokeni-turk-mu-hakkinda-bilgi.html?start=1
13) Erişim
Tarihi: 19.11.2014,
http://tarihturklerdebaslar.wordpress.com/2011/11/13/avarlar/
14) Erişim
Tarihi: 19.11.2014,
http://www.turkcebilgi.com/kafkasya_avarlar%C4%B1
15) Erişim Tarihi: 21.11.2014,
http://dergi.altinoluk.com/index.php?sayfa=yillar&MakaleNo=d165s011m1
16) Erişim
Tarihi: 21.11.2014, http://tr.wikipedia.org/wiki/Birinci_%C3%87e%C3%A7en_Sava%C5%9F%C4%B1
17) Erişim
Tarihi: 21.11.2014,
http://www.anlayis.net/makaleGoster.aspx?dergiid=4&makaleid=2969
18) Erişim Tarihi: 21.11.2014,
http://tarihturklerdebaslar.wordpress.com/2011/12/27/kafkas-halklari-ve-kafkasya/
19) Erişim Tarihi: 21.11.2014,
http://lezgiyar.blogcu.com/dagistanda-etnik-problemler/2286774
[1]
Yrd.DoçDr.Ayşe Özdemir, Çatışma Ve Stres
Yönetimi-I, Anadolu Üniversitesi( Eskişehir: 2012). s.4.
[2]
Yrd.Doç.Dr.Sezai Özçelik ve Yrd.Doç.Dr.
Reha Yılmaz, Çatışma Teorileri Işığında
Gürcistan ve Karabağ Çatışmalarının Çözümlenmesi, s. 279.
[3]Özçelik
ve Yılmaz, a.g.m., s.280-282.
[4] Erhan
Büyükakıncı ve Eyüp Bacanlı, Sovyetler
Birliği'nin Dağılmasından Yirmi Yıl Sonra Rusya Federasyonu (Ankara:
Grafiker, 2012), s.539.
[5]
Büyükakıncı ve Bacankı, a.g.e.,s.540.
[6]
Büyükakıncı ve Bacankı, a.g.e., 540.
[7]
Büyükakıncı ve Bacankı, a.g.e., s.541.
[8] Erişim Tarihi:
20.11.2014,
http://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=358724
[9]
Erişim Tarihi: 20.11.2014,
http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-guney-kafkasya-ulkeleriyle-iliskileri.tr.mfa
[10]Erişim
Tarihi: 21.11.2014
http://kafkasya49.blogspot.com.tr/2012/01/dagstan-neresidir-nasl-bir-ulkedir.html
15
[11]Erişim Tarihi: 20.11.2014
http://www.davetci.com/d_ulke/dagistan_yazi_harita.htm
[12] Erişim Tarihi: 19.11.2014,
http://www.turkcebilgi.com/kumuk
[13]
Büyükakıncı ve Bacankı, a.g.e., s.556
[14] Erişim Tarihi: 19.11.2014,
http://www.turkcebilgi.com/lezgiler
[15] Erişim Tarihi: 19.11.2014,
http://lezgiyar.blogcu.com/lezgiler-hakkinda-genel-bilgiler/9769683
[16] Erişim Tarihi: 19.11.2014,
http://www.filozof.net/Turkce/nedir-ne-demek/14790-lezgiler-kimdir-kimlerdir-tarihi-dini-kokeni-turk-mu-hakkinda-bilgi.html?start=1
[17] Erişim Tarihi: 19.11.2014,
http://tarihturklerdebaslar.wordpress.com/2011/11/13/avarlar/
[18] Erişim Tarihi: 19.11.2014,
http://www.turkcebilgi.com/kafkasya_avarlar%C4%B1
[19]
Büyükakıncı ve Bacankı, a.g.e., s.556-557.
[20]
Büyükakıncı ve Bacankı, a.g.e., s.558.
[21] Büyükakıncı
ve Bacankı, a.g.e., s.560-562.
[22]
Büyükakıncı ve Bacankı, a.g.e., s.562.
[23] Erişim Tarihi: 21.11.2014,
http://dergi.altinoluk.com/index.php?sayfa=yillar&MakaleNo=d165s011m1
[24] Erişim
Tarihi: 21.11.2014,
http://tr.wikipedia.org/wiki/Birinci_%C3%87e%C3%A7en_Sava%C5%9F%C4%B1
[25] Erişim
Tarihi: 21.11.2014,
http://www.anlayis.net/makaleGoster.aspx?dergiid=4&makaleid=2969
[26] Erişim
Tarihi: 21.11.2014,
http://dergi.altinoluk.com/index.php?sayfa=yillar&MakaleNo=d165s011m1
[27]
Büyükakıncı ve Bacankı, a.g.e., s.569
[28] Erişim Tarihi: 21.11.2014,
http://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=358724
[29] Erişim Tarihi: 21.11.2014,
http://tarihturklerdebaslar.wordpress.com/2011/12/27/kafkas-halklari-ve-kafkasya/
[30] Erişim Tarihi: 21.11.2014, http://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=358724
[31] Erişim Tarihi: 21.11.2014,
http://lezgiyar.blogcu.com/dagistanda-etnik-problemler/2286774
[32] Erişim Tarihi: 21.11.2014,
http://lezgiyar.blogcu.com/dagistanda-etnik-problemler/2286774
[34]
Büyükakıncı ve Bacankı, a.g.e., s.571.
[35]
Yrd.Doç.Dr.Sezai Özçelik, Kafkasya
Çatışmaları Analizler ve Çözümler ( Çankırı, 2013), s.65.
[36]
Büyükakıncı ve Bacankı, a.g.e., s.588-589.
